لکنت زبان از مهم‌ترین و متداولترین اختلالات تکلمی است که معمولاً در دوران خردسالی و از سنین ۲ تا ۴ سالگی آغاز می شود و به این دلیل پدیده ای خاص دوران کودکی است. در سنین ۶ تا ۷ سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه است به لحاظ ویژگی های عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند. گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلا به نحوی لکنت زبان داشته‌اند دچار لکنت زبان می‌شوند.
به گفته کارشناسان، سن، شرایط و ویژگی های بلوغ نیز احتمالاً در تغییر شکل یا تشدید لکنت موثر است. لکنت زبان در میان پسران بیشتر از دختران است و در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف نسبتی در حدود ۷۰درصد برای پسران و ۳۰ درصد برای دختران ذکر شده است. کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاه های تکلم انسان دچار پاره‌ای از تشنج‌هاست؛ از این رو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد می‌کند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولاً انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده‌است، چندبار تکرار می‌کند.
نکاتی درباره درمان لکنت زبان در کودکان
یک گفتار درمان معتقد است: حدود۱۰ درصد کودکان در سنین قبل از دبستان و بین۲ تا ۶ سالگی به لکنت زبان مبتلا هستند.
به گفته فریبا مجیری لکنت زبان زمانی پدید می‌آید که در جریان طبیعی گفتار وقفه‌ای ناگهانی و غیر طبیعی ایجاد شود و در صورتی که کودک لکنت زبان خود را به عنوان یک اختلال بپذیرد، فرآیند درمان سریع تر صورت می‌گیرد.
وی می افزاید: اگر علت ایجاد لکنت در کودکان شناخته شود، درمان بهتری صورت می‌گیرد زیرا گاه ترس و گاه ناراحتی های روانی عامل لکنت زبان است.
این متخصص گفتار درمانی با بیان اینکه نگرانی والدین و تلاش آنها برای رفع لکنت زبان موجب ایجاد حساسیت و نگرانی کودک می‌شود، ادامه
می دهد: در صورتی که کودک نسبت به مشکل گفتاری اش حساس شود، مشکلات او در صحبت کردن تشدید خواهد شد.
وی با بیان اینکه بروز رفتارهای اجتنابی در کودک به علت لکنت زبان است، تصریح می کند: اگر کودک در معرض تمسخر همسن و سالان خود قرار گیرد، حرف نمی‌زند و این عاملی برای تشدید لکنت زبان می‌شود. این متخصص گفتار درمانی با بیان اینکه نباید کودک دچار استرس شود، خاطرنشان می کند: استرس موجب می‌شود تا کودک اختلال گفتاری خود را همچنان پنهان کند و حرف نزند.
مجیری به روش‌های مختلف درمان لکنت در کودکان اشاره می کند و می گوید: ایجاد هماهنگی میان گفتار و تنفس، افزایش مهارت واژه یابی کودک، کاهش اضطراب و به دنبال آن افزایش اعتماد به نفس از جمله راهکارهای درمان است که توسط گفتار درمانگر صورت می‌گیرد. وی، سن بروز لکنت زبان در کودکان را ۲ سالگی می داند و اضافه می کند: وقتی کودک به زبان مادری احاطه پیدا کرد، این اختلال مشاهده می‌شود، اما شایع ترین سن ۲ تا ۶ سالگی است.
این متخصص گفتار درمانی، هم‌چنین بهترین سن برای شروع گفتار درمانی را ۲ تا پنج سالگی
می داند و خاطر نشان می کند: والدین با مشاهده اختلال در گفتار کودکان خود می‌توانند به مراکز خصوصی و دولتی گفتار درمانی مراجعه کنند.
وی در خصوص استفاده از آرام بخش‌ها برای درمان لکنت زبان می گوید: متاسفانه بیشتر مراجعان تمایل بسیاری به مصرف آرام بخش‌ها دارند و از روان پزشکان می خواهند تا دارو تجویز کنند، اما استفاده از آرام بخش‌ها اگر چه در درمان بزرگسالان مفید است، اما در کودکان معمولا موثر نیست و کمک چندانی در روند درمان کودک نخواهد داشت.
شخصی که دچار لکنت است چه باید بکند؟
چند راهکار در این زمینه وجود دارد، از جمله اینکه:
- فردی که دچار لکنت است علاوه بر درمان باید همیشه سعی کند آهسته و آزاد صحبت کند و حروف صدادار را بکشد.
- با حرکات شل و سبک لب ها از روی کلمات بگذرد.
- از جایگزینی کلمات خودداری کند. فرار از برخی کلمات فقط ترس از تلفظ آنها را بیشتر
می کند.
- در صحبت رو به جلو برود. تکرار کلماتی که بیان شده است، کمکی نمی کند.
- ارتباط چشمی طبیعی را با مخاطب حفظ کند.
- گهگاه در صحبت لکنت عمدی ایجاد کند! با قطع و تکرار عمدی می توان احساس کنترل بهتری بر روی تکلم در لحظه های حساس پیدا کرد.
- در جستجوی کارها و مسائلی باشد که موقع لکنت مشکل را بیشتر می کند. هر چه فرد خودش لکنتش را تجزیه و تحلیل کند، بهتر می تواند هماهنگی دستگاه تکلم را برقرار کند.
- به یاد داشته باشد که هدفش تکلم سلیس تر و بهتر است نه تکلم بی عیب و نقص و ایده آل. حتی کسانی که هیچ لکنتی ندارند گاهی در صحبت کردن دچار مشکل می شوند.
- به مخاطب خود بگوید که لکنت دارد و هرگز لکنت خود را پنهان نکند بلکه با آن روبرو شود.
- اگر موقع صحبت دچار اضطراب و تنش
می شود، آن را طبیعی تلقی کند و از آن خجالت نکشد، چون عمداً دچار لکنت نشده است.
- زمان هایی را که دچار لکنت بیشتر می شود فراموش کند و مواقعی را که در صحبت کردن موفق بوده است به خاطر بسپارد.